Świat gier wideo jest dziś bardziej różnorodny niż kiedykolwiek. Jeszcze kilkanaście lat temu wystarczało mówić o „strzelankach”, „platformówkach” czy „RPG-ach”. Dziś gracze żonglują pojęciami takimi jak soulslike, metroidvania, roguelite czy deckbuilder. Dla niewtajemniczonych brzmi to jak szyfr, ale za tymi nazwami kryją się konkretne sposoby grania i doświadczania świata wirtualnego.
Metroidvania – labirynt i odkrywanie
Termin metroidvania łączy w sobie tytuły dwóch kultowych serii: Metroid i Castlevania. To gry, w których świat jest jedną, rozległą mapą połączonych ze sobą lokacji. Dostęp do wielu miejsc blokują przeszkody, które gracz pokona dopiero po zdobyciu nowych umiejętności lub przedmiotów.
Takie podejście zachęca do eksploracji, powrotów w znane rejony i stopniowego odkrywania tajemnic. Przykłady? Hollow Knight, Ori and the Blind Forest, Blasphemous czy klasyczny Super Metroid.
To gatunek dla cierpliwych – nagradza spostrzegawczość, pamięć i chęć eksploracji.
Soulslike – nauka przez porażkę
Gry określane mianem soulslike zyskały popularność dzięki serii Dark Souls studia FromSoftware. Ich znaki rozpoznawcze to wysoki poziom trudności, precyzyjny system walki i melancholijny, niepokojący świat.
Gracz uczy się na błędach – każdy przeciwnik stanowi zagrożenie, a śmierć często oznacza utratę cennego doświadczenia. Przykłady? Elden Ring, Lies of P, Nioh czy Mortal Shell.
Soulslike’i nie są dla każdego, ale oferują satysfakcję, jakiej nie da żaden inny gatunek – triumf po setnej próbie smakuje najlepiej.
RPG – rozwój postaci i decyzje
Role-Playing Game, czyli gra fabularna, to gatunek, w którym gracz wciela się w postać i rozwija ją poprzez zdobywanie doświadczenia, sprzętu i umiejętności. Często kluczową rolę odgrywają wybory moralne i dialogi wpływające na fabułę.
Do klasyki należą serie The Elder Scrolls, Fallout, The Witcher czy Baldur’s Gate. W RPG-ach chodzi nie tylko o walkę, ale też o historię i budowanie relacji z bohaterami.
Strzelanki – cel, ogień, akcja
Shootery to jeden z najstarszych gatunków gier. Dzielą się na FPS-y (z perspektywy pierwszej osoby, np. Call of Duty, DOOM, Counter-Strike) i TPS-y (z perspektywy trzeciej osoby, np. Gears of War, Fortnite).
Współczesne strzelanki często łączą akcję z elementami RPG, survivalu czy taktyki. Ich esencją pozostaje jednak refleks, celność i dynamika.
Platformówki – skok po skoku
Choć wywodzą się z lat 80., platformówki wciąż mają się dobrze. Opierają się na prostym schemacie: skacz, omijaj przeszkody, pokonuj wrogów. Od klasycznych Mario po nowoczesne Celeste – ten gatunek wciąż zachwyca precyzją sterowania i zręcznościowym rytmem.
Platformówki często mieszają się dziś z innymi gatunkami, tworząc np. wspomniane metroidvanie.
Roguelike i roguelite – śmierć to dopiero początek
W roguelike’ach każda rozgrywka jest inna – poziomy generowane są losowo, a śmierć oznacza rozpoczęcie od zera. Roguelite’y są łagodniejszą odmianą, pozwalającą zachować część postępu.
Najlepsze przykłady to Hades, Dead Cells, The Binding of Isaac czy Slay the Spire. To gry, które uczą wytrwałości i nagradzają eksperymenty.
Strategie – planowanie zamiast refleksu
Tu liczy się myślenie, nie zręczność. Strategie mogą być turowe (Civilization, XCOM) lub czasie rzeczywistym (StarCraft, Age of Empires).
Celem jest budowa imperium, zarządzanie zasobami i pokonanie przeciwnika dzięki sprytowi, a nie szybkości palców. To gatunek dla tych, którzy lubią patrzeć kilka ruchów naprzód.
Symulatory – realizm w cyfrowym świecie
Symulatory próbują jak najwierniej oddać rzeczywistość. Od Microsoft Flight Simulatora po Farming Simulatora, od Euro Truck Simulatora po The Sims.
Nie zawsze chodzi o rywalizację – często o relaks, realizm i doświadczenie codziennych czynności w bezpiecznym środowisku gry.
Sandbox i open world – pełna swoboda
Gry typu sandbox (piaskownica) pozwalają robić, co się chce. Brak wyraźnego celu, ogromny świat i wolność działania – to ich kluczowe cechy.
Najbardziej znane przykłady to Minecraft, Grand Theft Auto V, Terraria czy No Man’s Sky. Gracz tworzy własną historię, zamiast podążać za cudzą.
Survival – przetrwaj za wszelką cenę
W survivalach głównym celem jest… przeżycie. Gracz musi zdobywać pożywienie, broń i schronienie, często w świecie wrogim i nieprzewidywalnym.
Popularne tytuły to The Forest, Rust, Subnautica czy DayZ.
Ten gatunek odwołuje się do ludzkiego instynktu przetrwania i daje ogromną satysfakcję z każdej „przespanej nocy”.
Horrory – strach pod kontrolą
Horrory w grach to nie tylko jumpscare’y, ale też psychologiczne napięcie i klimat niepokoju.
Od klasyków jak Resident Evil czy Silent Hill po nowoczesne Amnesia i Outlast – to gry, które badają granice odwagi gracza.
Walking sim i visual novel – emocje ponad akcję
Walking simulators to narracyjne doświadczenia, w których chodzi o historię, nie o wyzwanie. Przykłady: Firewatch, Gone Home, What Remains of Edith Finch.
Z kolei visual novel to interaktywne powieści, często oparte na dialogach i wyborach (Doki Doki Literature Club, Ace Attorney).
To gatunki, które pokazują, że gry mogą być medium opowieści, a nie tylko rozrywką.
Podsumowanie – granice, które się zacierają
Choć etykiety pomagają nam zrozumieć, czego się spodziewać, współczesne gry coraz częściej wymykają się klasyfikacjom. Elden Ring łączy soulslike z otwartym światem, Hades jest roguelike’iem z fabułą rodem z RPG, a Minecraft to jednocześnie sandbox, survival i kreatywny symulator.
W efekcie gatunki gier to dziś nie tyle sztywne kategorie, co język opisujący doświadczenie gracza. A to doświadczenie – jak sama gra – nieustannie się zmienia.
